Prawo restrukturyzacyjne wyróżnia cztery postępowania restrukturyzacyjne, które pozwalają na uniknięcie ogłoszenia upadłości przez dłużnika. Wybór pomiędzy postępowaniami zależy od zaistnienia czynników, które szerzej zostały opisane w niniejszym artykule.

Postępowanie o zatwierdzenie układu

Jest to najprostsze i najmniej skomplikowane formalnie postępowanie restrukturyzacyjne, które będzie najodpowiedniejsze dla dłużników, którzy są w stanie „dogadać się” z większością swoich wierzycieli bez udziału sądu. Postępowanie w tym trybie może być prowadzone tylko, jeżeli suma wierzytelności, których nie uznaje dłużnik (wierzytelności sporne), a które uprawniają do głosowania nad układem nie przekraczają 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Rozpoczyna się zawarciem przez dłużnika umowy z osobą posiadającą licencję nadzorcy restrukturyzacyjnego, który w postępowaniu pełni funkcję nadzorcy układu (wspomaga i jednocześnie kontroluje działania dłużnika w czasie całego postępowania), kończy się uprawomocnieniem się postanowienia o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia układu, umorzeniu postępowania lub odrzuceniu wniosku.

Niewątpliwą zaletą tego typu postępowania jest fakt, że z zasady powinno ono toczyć się szybko, a w związku z faktem, iż to dłużnik sam prowadzi wszystkie działania, nie traci on kontroli nad swoim majątkiem. Ma to jednak wpływ na toczące się postępowania egzekucyjny, gdyż w czasie trwania postępowania o zatwierdzenie układu, dłużnik nie może złożyć wniosku o zawieszenie toczących się egzekucji czy też uchylenie dokonanych w ich toku zajęć rachunków bankowych.

Przyspieszona postępowanie układowe

Ten typ postępowania umożliwia dłużnikowi zawarcie układu z wierzycielami po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym typie. Ze względu na te uproszczenia proceduralne może być prowadzone tylko, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Rozpoczyna się złożeniem wniosku o otwarcie postępowania, a kończy się uprawomocnieniem się postanowienia o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia układu albo o umorzeniu postępowania.

Co do zasady otwarcie przyspieszonego postępowania układowego nie pozbawia dłużnika kontroli nad swoim majątkiem, jednak w „poważniejszych” sprawach będzie on potrzebował zgody nadzorcy sądowego. Co bardzo ważne, dłużnik musi udostępnić nadzorcy sądowemu dokumenty, które umożliwią mu zapoznanie się ze stanem przedsiębiorstwa.

Jak sama nazwa wskazuje, postępowanie to toczy się szybko, więc wierzyciele szybciej uzyskają decyzję o przyjęciu i zatwierdzeniu układu, co przełoży się na ochronę ich interesów. Dla dłużnika krótki czas trwania postępowania nie jest również bez znaczenia, gdyż szybciej pozbędzie się piętna „przedsiębiorstwa w restrukturyzacji”, co niewątpliwie może wpływać na postrzeganie dłużnika przez kontrahentów. Niewątpliwą zaletą tego typu postępowania jest również fakt, iż w czasie jego trwania, wszystkie postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętych z mocy prawa układem zostają zawieszone, a wszczęcie nowych egzekucji po otwarciu postępowania jest niedopuszczalne. 

Postępowanie układowe

Postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Przeznaczone jest dla przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością, jak i niewypłacalnych. Niewypłacalność nie powinna być jednak tak daleko zaawansowana, aby potrzeba było podjęcie nadzwyczajnych kroków, takich jak np. sprzedaż mienia czy odstąpienie od zawartych umów. Ten typ postępowania skierowany jest do dłużników, którzy pozostają w sporze ze swoimi kontrahentami, a ogólna suma spornych zobowiązań na dzień otwarcia postępowania musi przekraczać próg 15% wszystkich wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie układowe nie pozbawia dłużnika kontroli nad swoim majątkiem, co nie oznacza, iż w toku postępowania może działać w sposób dowolny, gdyż aż do prawomocnego zakończenia postępowania jest on niejako „kontrolowany” przez sąd, nadzorcę sądowego i wierzycieli, którzy czuwają, aby nie podejmował on niekorzystnych dla wierzycieli decyzji biznesowych.

Rozpoczyna się złożeniem wniosku o otwarcie postępowania, a kończy się uprawomocnieniem się postanowienia o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia układu albo o umorzeniu postępowania. Co bardzo ważne, już na etapie składania wniosku o otwarcie postępowania układowego, dłużnik musi udowodnić, iż będzie w stanie regulować swoje zobowiązania, które powstaną pod dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.

Skutkami i przebiegiem zbliżone jest do przyspieszonego postępowania układowego, z tą jedną różnicą, iż w postępowaniu układowym wierzyciel ma możliwość złożyć sprzeciw jeśli jego wierzytelność zostanie pominięta w spisie wierzytelności. Ta okoliczność powoduje niestety, że postępowanie to trwa zdecydowanie dłużej niż przyspieszone postępowanie układowe.

Postępowanie sanacyjne

Te typ postępowania nie zawiera progów procentowych co do wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Aby rozpocząć postępowanie sanacyjne dłużnik musi być zagrożony niewypłacalności lub niewypłacalny. Stan niewypłacalności musi być jednak na tyle zaawansowany, że dłużnik będzie wymagał dogłębnej restrukturyzacji, którą umożliwią mu działania sanacyjne, czyli wszystkie działania, które poprawią jego sytuację ekonomiczną i przywrócą zdolność do regulowania jego zobowiązań. Skutek taki można osiągnąć, np. sprzedając niepotrzebny majątek, który generuje koszty, „zrywając” niekorzystne umowy lub zwalniając pracowników, którzy nie są niezbędni.

Rozpoczyna się złożeniem wniosku o otwarcie postępowania, a kończy się uprawomocnieniem się postanowienia o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia układu albo o umorzeniu postępowania.

Postępowanie sanacyjne zapewnia dłużnikowi najpełniejszą ochronę przed egzekucjami, co jednak wiąże się z tym, że dłużnik niejako traci kontrolę nad swoim majątkiem, gdyż w momencie otwarcia postępowania sanacyjnego cały majątek dłużnika staje się masą sanacyjną, nad którą zarząd obejmuje zarządca wyznaczony przez sąd.

apl. radcowski Hubert Nowak