Jedną z kwestii wymagających ustalenia w sytuacji, gdy dwoje małżonków decyduje się zakończyć związek małżeński poprzez rozwód, jest kwestia korzystania z mieszkania przez dotychczasowych współmałżonków.
W niniejszym artykule przybliżymy sytuację, gdy mieszkanie zajmowane przez obu współmałżonków stanowi własność wyłącznie jednego z nich.
Czy po orzeczeniu rozwodu przez sąd, współmałżonek niebędący właścicielem mieszkania ma prawo nadal w nim zamieszkiwać
Korzystanie z mieszkania należącego do jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa.
W czasie trwania małżeństwa kwestię korzystania z mieszkania stanowiącego własność jednego z małżonków reguluje treść art. 281 KRO, który stanowi, że jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Z faktem zawarcia związku małżeńskiego związane jest prawo do korzystania z mieszkania współmałżonka przez małżonka, który właścicielem mieszkania nie jest.
Prawo to wygasa w momencie rozwiązania związku małżeńskiego
Korzystanie z mieszkania należącego do jednego z małżonków przez byłego małżonka po rozwodzie.
W razie rozwiązania małżeństwa przez rozwód sąd w wyroku rozwodowym orzeka z urzędu o sposobie korzystania przez rozwiedzionych małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania.
Sąd może wyjątkowo odstąpić od orzeczenia sposobu korzystania z mieszkania, m.in. gdy już wcześniej małżonkowie uzgodnili między sobą sposób korzystania z mieszkania, a sąd uznał, że to uzgodnienie nie narusza usprawiedliwionych interesów dzieci oraz tego z małżonków, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Należy jednak mieć na uwadze, iż przyznane prawo do korzystania z mieszkania byłego małżonka ma jedynie charakter tymczasowy tzn. małżonek niebędący właścicielem mieszkania nie zyskuje tym samym żadnego tytułu prawnego do lokalu (jak np. prawa własności, nie zostaje również najemcą czy posiadaczem mieszkania).
Uzyskuje on jedynie prawo do korzystania z fizycznie wydzielonej części tego lokalu dopóki sam nie podejmie decyzji o opuszczeniu lokalu lub też nie zostanie z niego usunięty na skutek wydania względem jego osoby prawomocnego orzeczenia o eksmisji, w związku z zaistnieniem ustawowych przesłanek jej orzeczenia.
Eksmisja byłego małżonka z mieszkania
Eksmisja byłego małżonka jest możliwa wyłącznie w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek do jej orzeczenia. W innym przypadku jej orzeczenie nie jest możliwe, pomimo faktu, że były małżonek nie jest właścicielem przedmiotowego mieszkania. Przesłanki eksmisji byłego małżonka regulują niżej wskazane przepisy prawa.
Przede wszystkim kwestię zastosowania instytucji eksmisji reguluje art. 58 § 2 KRO: „Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.”
Kwestię interpretacji zawartych w przytoczonym przepisie przesłanek do dokonania eksmisji w wyroku rozwodowym precyzyjnie wyjaśnia Sąd wskazując, że: „może on (art. 58 § 2 KRO) mieć zastosowanie wyjątkowo, wyłącznie wówczas, gdy jeden z małżonków nie tylko postępuje w sposób rażąco naganny wobec drugiego korzystającego ze wspólnego lokalu mieszkalnego, ale to zachowanie, zasługujące na jednoznacznie negatywną obiektywnie ocenę, wywołuje ściśle określony skutek. Skutek ten to zupełne wykluczenie możliwości wykorzystywania mieszkania zgodnego z jego przeznaczeniem, przez współmałżonka. Pomiędzy wykluczeniem tej możliwości po jego stronie a sposobem zachowania potencjalnie eksmitowanego musi istnieć adekwatny związek przyczynowy.”
Przykładami rażąco nagannego zachowania mogą być m.in. stałe nadużywanie przez małżonka alkoholu, wywoływanie awantur lub dopuszczanie się aktów przemocy stanowiących zagrożenie dla życia, zdrowia lub spokoju drugiego małżonka i innych członków rodziny, w szczególności dzieci.
Jeżeli eksmisji nie orzeczono w wyroku rozwodowym, w wyniku braku spełnienia przesłanek do jej orzeczenia lub wobec niezłożenia przez jednego z małżonków w treści pozwu wniosku o orzeczenie eksmisji w wyroku rozwodowym, małżonek, będący właścicielem mieszkania, może żądać eksmisji drugiego z nich z powołaniem się na podstawy w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów.