Śmierć bliskiej osoby i sprawy spadkowe to bardzo trudne tematy, o których niechętnie myślisz, jednak każdy z nas będzie musiał kiedyś stanąć przed wyborem: przyjąć czy odrzucić spadek? W takiej chwili warto wiedzieć jak wygląda procedura oraz jakich formalności należy dopełnić, aby uniknąć problemów.

Zdecydowałeś, że przyjmujesz spadek. Co dalej?

Następnym krokiem, który musisz zrobić jest uzyskanie dokumentu, który potwierdzi, że jesteś spadkobiercą. Podobnie jak przy przyjęciu lub odrzuceniu spadku, taki dokument możesz uzyskać u notariusza lub w sądzie.

Jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do tego, kto dziedziczy po zmarłym, sprawę możemy załatwić u notariusza, który sporządzi protokół dziedziczenia, czyli dokument zawierający oświadczenia wszystkich spadkobierców, a następnie sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, który jest formalnym dokumentem potwierdzającym, iż jesteśmy spadkobiercami.

Akt poświadczenia dziedziczenia może zostać wydany również w przypadku dziedziczenia z testamentu, jeśli żaden ze spadkobierców nie kwestionuje ważności ostatniej woli spadkodawcy.

Musisz jednak wiedzieć, że notariusz może poświadczyć jednie dziedziczenie na podstawie testamentu własnoręcznego, allograficznego (sporządzonego w obecności dwóch świadków przed wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta, starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem powiatu albo gminy lub kierownikiem urzędu stanu cywilnego) lub notarialnego.

Notariusz nie będzie mógł poświadczyć dziedziczenia z testamentu ustnego, podróżnego czy wojskowego. Dodatkowo załatwienie formalności w ten sposób nie będzie możliwe jeśli spadek został otwarty przed 1 lipca 1984 r.

W celu uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia, u notariusza powinni się stawić wszyscy spadkobiercy ustawowi, a w przypadku, gdy zmarły pozostawił testament - osoba, która została w testamencie wskazana, jak i wszystkie osoby, które w przypadku gdyby testamentu nie było, dziedziczyłyby z ustawy.

Załatwienie formalności u notariusza nie będzie możliwe, jeżeli toczy lub toczyło się już postępowanie spadkowe przed sądem.

Co w przypadku gdy spadkobiercy nie są zgodni co do tego kto dziedziczy po zmarłym?

Jeśli pomiędzy spadkobiercami istnieje spór co do tego, kto dziedziczy po zmarłym lub np. jeden ze spadkobierców nie może stawić się przed notariuszem w celu uzyskania poświadczenia dziedziczenia, należy złożyć wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku.

Co bardzo ważne, uprawnionym do złożenia takiego wniosku nie jest  tylko spadkobierca, ale każdy kto ma w tym interes prawny (np. wierzyciel spadkodawcy).

Gdzie złożyć wniosek?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego.

Termin

Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku (czyli od chwili śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Jeśli w postępowaniu sądowym występują wszyscy znani spadkobiercy, to w takim przypadku sąd może odebrać od nich stosowne oświadczenia w toku postępowania sądowego.

Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku (w sądzie) albo poświadczenie dziedziczenia (u notariusza) jest spadkobiercą.

Uzyskałem formalny dokument potwierdzający, iż jestem spadkobiercą. Czy to koniec formalności?

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia stwierdzają kto jest spadkobiercą całego spadku, bez wyszczególniania kto jest właścicielem poszczególnych części majątku spadkowego. Jeśli spadkobiercami jest kilka osób, to należy przeprowadzić dział spadku w sądzie lub u notariusza (o ile spadkobiercy są zgodni co do podziału).

Umowny dział spadku przed notariuszem wymaga większych nakładów finansowych niż sądowy dział spadku, aczkolwiek jest to sposób zdecydowanie szybszy. Koszty z tym związane można podzielić na dwa rodzaje:

1. koszty taksy notarialnej – zależne są od wartości majątku spadkowego;
2. koszty związane z uzyskaniem potrzebnych dokumentów – rodzaje dokumentów zależne są od rodzaju składników spadku

W przypadku braku porozumienia, we wniosku do Sądu o dział spadku należy powołać się na postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza oraz spis inwentarza, jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.

Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.

Można dokonać działu spadku na trzy sposoby:

-  Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercom była równa udziałowi w spadku.

- Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców.

- Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.